حافظ مهدنژاد

الگوی شهر 15 دقیقه‌ای از سال 2016 مورد توجه پژوهشگران و محققان قرار گرفته است. پژوهش‌های دانشگاهی موجود در خصوص شهر 15 دقیقه‌ای، به چندین دسته طبقه‌بندی می‌شوند. برخی از آن‌ها، مفهوم شهر 15 دقیقه‌ای را معرفی کرده و تا حدودی آن را تعریف نموده-اند. دسته‌ای دیگر، برنامه‌های شهری برای تبدیل شدن به یک شهر 15 دقیقه‌ای را ارزیابی نموده‌اند و عده‌ای دیگر، ویژگی‌های محله و رفتار سفر ساکنان محله را اندازه‌گیری کرده-اند. افزون بر این، برخی پژوهش‌ها نیز پتانسیل شهر 15 دقیقه‌ای را با توجه به شیوۀ پیاده‌روی، اندازه‌گیری کرده‌اند. فلسفه اصلی مفهوم شهر 15 دقیقه‌ای مبتنی بر دانش رفتار فضایی انسان، ادراک مکانی و زمانی است. خاستگاه مطالعه رفتار انسان در بعد مکانی و زمانی را می‌توان در درجه اول در بستر تحلیلی جغرافیای رفتاری یافت که بخشی از پارادایم پوزیتیویستی جغرافیای مدرن در سدۀ بیستم است. از نظر جغرافی‌دانان رفتاری، مردم فضای اطراف را یکسان درک نمی‌کنند. این ادراک نابرابر، نتیجۀ فرآیندهای ذهنی مداوم است که منعکس کنندۀ مقدار و سازماندهی اطلاعات در دسترس یک فرد است. الگوی شهر 15 دقیقه‌ای از شهرگرایی زمانی الهام گرفته شده است، جایی که اعتقاد بر این است جنبۀ زمان یک عامل کلیدی است که نسبت به فضا باید در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر، در یک منطقه شهری، جهت برآورده نمودن جنبه‌های انسانی نظیر اجتماعی شدن، خودشکوفایی، تقاضای فرهنگی و سلامت، زمان لازم برای دسترسی افراد به گره‌های مختلف در داخل فضا، از بالاترین اهمیت برخوردار است و برنامه‌ریزی شهری باید این امر را در اولویت خود قرار دهد. الگوی شهر 15 دقیقه‌ای از قدرت لازم برای قرار دادن تعمدی امکانات، زیرساخت‌ها و فرصت‌های شهری ضروری، جهت تسهیل و افزایش دسترسی برخوردار است. در نتیجه، این امکان برای ساکنان مناطق شهری فراهم می‌شود که به راحتی به هر گره معینی در شهر طی یک بازه زمانی 15 دقیقه‌ای از طریق پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری دسترسی پیدا کنند. هدف شهر شهر 15 دقیقه‌ای، تضمین پیاده‌روی پایدار به مکان‌ها یا خدمات مرکزی جهت کمک به کاهش پدیده‌های رفت و آمد و در نتیجه کاهش اثرات جانبی منفی است. شهر 15 دقیقه‌ای یک تغییر پارادایم در نحوۀ درک مردم از حساسیت‌های طراحی محله را ایجاد نموده است. اصول اصلی شهر 15 دقیقه‌ای عبارت‌اند از: ساکنان هر محله دسترسی آسان به کالاها و خدمات، به ویژه خواربار، مواد غذایی تازه، و مراقبت‌های بهداشتی دارند. هر محله دارای انواع مسکن، با اندازه‌ها و سطوح مختلف مقرون به صرفه است، تا انواع مختلفی از خانواده‌ها را در خود جای دهد و افراد بیشتری را قادر می‌سازد تا در نزدیکی محل کار خود زندگی کنند. ساکنان هر محله می‌توانند هوای پاک و عاری از آلاینده‌های مضر تنفس نمایند و فضاهای سبز برای همه وجود دارد. به علت وجود دفاتر، مغازه‌ها و مراکز پذیرایی در مقیاس کوچک‌تر، و فضاهای کار مشترک، افراد بیشتری می‌توانند در نزدیکی خانه یا از راه دور کار نمایند.