حافظ مهدنژاد

بیان مسئله: آزمایشگاه زندۀ شهری فضایی فیزیکی یا مجازی است که با گرد هم آوردن ذینفعان مختلف برای همکاری و ایده‌پردازی جمعی به دنبال عبور شهرها از چالش­های دوران گذار به سمت پایداری است. هدف: با وجودی که در سال ­های اخیر به شدت مورد توجه سیاست­گذاران، برنامه­ریزان، پژوهشگران و مسئولان اجرایی شهرها قرار گرفته است، اما همچنان ماهیت، ابعاد، اصول، هدف­ها، مولفه­ها و چارچوب آن تا حدودی نامشخص است. بر همین اساس پژوهش حاضر با استفاده از روش فراتحلیل به دنبال پوشش این خلاء است. روش: از روش ­شناسی کیفی و از تکنیک متن پایه فراتحلیل استفاده شده است. در بررسی اولیه تعداد 722 منبع یافت شد که 58 مورد از آنها بر اساس عنوان کنار گذاشته شد. چکیدۀ تعداد 664 منبع بررسی شد و 428 مورد از آنها از روند پژوهش حذف شد. در نتیجه، تعداد 236 منبع به طور کامل بررسی شد و 193 مورد از آنها از لحاظ محتوا و کیفیت رد شد. در نهایت تعداد 43 مقاله جهت تجزیه و تحلیل نهایی انتخاب شد یافته‌ها: بر اساس تحلیل زمانی، سیر منابع پژوهش صعودی است به گونه­ای که در سال 2021-2022 به اوج خود می­رسد و مجله هایی نظیر مرور مدیریت نوآوری فناوری، فصلنامۀ پایداری، فصلنامۀ تولید پاکیزه­تر در این حوزه بسیار فعال هستند. از لحاظ الگوی تحقیق، سهم تحلیل محتوا، مرور سیستماتیک ادبیات، توصیفی-تحلیلی، تطبیقی و اکتشافی به ترتیب برابر با 14، 11، 23، 27 و 25 درصد است. الگوی تحقیق بیشتر منابع به صورت تطبیقی و اکتشافی می­باشد و در مجموع، 52 درصد منابع را به خود اختصاص داده­اند. نتیجه­گیری: 51 کد در خصوص ویژگی­های منحصر ­به­فرد آزمایشگاه­های زندۀ شهری استخراج شده که در 12 مقوله مشتمل بر دورۀ تاریخی، ابعاد، مولفه­ها، عوامل زمینه­ای، هدف­ها، اصول، فرآیند، کنشگران، گونه­شناسی، چالش­ها، پیامدها و مراحل کاربست راه­حل نهایی طبقه­بندی شده­اند که مدل نظری آزمایشگاه­های زندۀ شهری از تشکیل می­دهند.