در طول سه دهۀ گذشته، دانش ، خلاقیت و اطلاعات بیشترین تأثیر را بر توسعۀ شهرها گذاشتهاند. به گونهای که راهبردهای توسعه دانش بنیان نقش مهمی در حمایت از توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محلی شهرها ایفا میکنند. بر همین اساس، شهرها برای جذب و حفظ صنایع و کارکنان دانش‌بر، راهبردهای مختلفی را اتخاذ می نمایند. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل مفهومی توسعه و تحققپذیری شهر دانشبنیان جهت کاربست آن برای برنامهریزی و مطلوبیتبخشی به شهرهای آیندۀ کشور میباشد. پژوهش حاضر از نوع بنیادی و از لحاظ هدف، اکتشافی است. پارادایم حاکم بر این پژوهش، تفسیرگرایی است. رویکرد پژوهش، کیفی و روششناسی آن، نمونهکاوی میباشد. از مطالعات اسنادی و کتابخانهای برای گردآوری دادهها استفاده شده است. جامعۀ آماری شامل پژوهشهایی است که از سال 2005 تا 2023 در حوزۀ شهر دانشبنیان انجام شده است. از روش مرور سیستماتیک ادبیات برای تحلیل دادهها استفاده شده که دارای پنج مرحله متشکل از تعریف، جستوجو، انتخاب، تحلیل و سنتز میباشد. بر اساس نتایج، بیش از 60 درصد منابع پژوهش مربوط به 10 سال اخیر(2013-2023) بودهاند. سهم مقالهها، کتاب و پایاننامهها از منابع پزوهش، به ترتیب برابر با 83 درصد، 10 درصد و 7 درصد میباشد. نتایج حاصل از کدگذاری باز نشان دهندۀ آن است که 96 کد برای توسعه و تحقق پذیری شهر دانش بنیان وجود دارد. این کدها در نه مفهوم (عوامل سیاسی-قانونی، برنامهریزی استراتژیک، رویکرد، پیشرانهای توسعۀ دانشبنیان، شاخصهای کارکردی، پایۀ علمی، ابعاد، بستر جغرافیایی- کالبدی و مجموعههای سیاستگذاری و راهبردی) و شش کد محوری(شرایط علّی، شرایط زمینهای، مقولۀ محوری، شرایط مداخلهگر(میانجی)، پیامدها و راهبردها) طبقهبندی شدهاند. در نتیجه، مدل نظری توسعۀ شهری دانشبنیان منوط به وجود شرایط علّی، زمینهای، مداخلهگر، مقولۀ محوری، پیامدها و راهبردها است.
