|
عنوان
|
مالیه و وضع مالی ایران در دوره صدارت حاج میرزا آقاسی
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ‌شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
قاجاریه مالیه محمد شاه حاج میرزا آقاسی
|
|
چکیده
|
ورشکستگی مالی دولت ایران در پایان دوره سلطنت محمد شاه قاجار (1250-1264 ق) واقعیتی انکارناپذیر است. با وجود این، چرایی این موضوع همچنان مبهم باقی مانده است. غالب منابع عصر ناصری و همچنین پژوهشهای جدید، این وضعیت را ماحصل سیاستها و اقدامات مالی حاج میرزا آقاسی، صدر اعظم محمد شاه دانستهاند. این در حالی است که به‌نظر میرسد عوامل ساختاری و اساسی دیگری در شکل گیری بحران مذکور دخیل بودند. در این زمینه میتوان در کنار مشکلات مالی میراث دورههای قبل، از شورش و ناآرامیهای اوائل سلطنت محمدشاه، جنگ هرات، قحط سالی و وبا نام برد. پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد دیوانی، ضمن بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران در دوره محمد شاه، عوامل اساسی مؤثر در ایجاد بحران مذکور را مورد واکاوی قرار داده است. بنا بر یافتههای این پژوهش، نه تنها سیاستهای مالی حاج میرزا آقاسی عامل این ورشکستگی نبود، بلکه اقدامات او دست کم در برههای کوتاه به بهبود اوضاع مالی مملکت منجر شد. با این حال در پی تشدید ناآرامیها در سالهای پایانی حکمرانی محمد شاه و در نتیجه ناتوانی حکومت مرکزی در وصول مالیات و فساد دستگاه مالیه از یک سو، و خروج مسکوکات و افزایش تیول به سبب کمبود نقدینگی از سوی دیگر، کاهش درآمد خزانه و کسری در جمع و خرج را در پایان صدارت آقاسی به دنبال داشت.
|
|
پژوهشگران
|
سید مصطفی حسینی (نفر اول)، محمد علی کاظم بیکی (نفر دوم)، سید جمال موسوی (نفر سوم)
|