مشخصات پژوهش

عنوان	اقلیم شناسی مناطق خشک و نیمه خشک در ایران مرکزی
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده
کلیدواژه‌ها	اقلیم شناسی، مناطق خشک و نیمه خشک، تحلیل‌عاملی؛ تحلیل‌خوشه‌ای؛ ایران‌مرکزی.
چکیده	امروزه شناسایی نوع اقلیم یک منطقه با استفاده از عناصر مهم و اثرگذار، می‌تواند نقش کلیدی در شناخت و بازخوانی یک پهنه‌جغرافیایی داشته باشد. لذا هدف اصلی پژوهش‌حاضر، اقلیم‌شناسی مناطق خشک و نیمه خشک در ایران‌مرکزی با استفاده از روش‌های آماری تحلیل-عاملی و تحلیل‌خوشه‌ای است. بدین‌منظور، از داده‌های 13 متغیراقلیمی در 14 ایستگاه‌سینوپتیک در بازه‌زمانی 44 ساله از سال 1355 تا 1398شمسی استفاده شد و ماتریسی به ابعاد 14×13 که سطرها؛ عناصر اقلیمی و ستون‌ها؛ تعداد ایستگاه‌ها هستند، ایجاد گردید. جهت تعمیم داده‌های ایستگاهی به پهنه‌ای نیز، شبکه‌ای با یاخته‌های ‌km 15×15 در ایران‌مرکزی تشکیل شد و ماتریسی با ابعاد 14×446 که سطرها؛ یاخته‌های رقومی و ستون‌ها؛ تعداد ایستگاه‌ها را نشان می‌دهد، به‌دست آمد که مبنای محاسبات در تحلیل‌عاملی با چرخش واریماکس و تحلیل‌خوشه‌ای با ادغام وارد، بوده است. نتایج حاصل از ارتباط‌سنجی ارتفاع با متغیرهای‌اقلیمی حاکی از این است که در ایران‌مرکزی، رابطه مستقیم و معنی‌داری بین این دو عامل برقرار است اما به علت تأثیر عوامل‌محلی و کلان‌مقیاس‌اقلیمی، این ارتباط در سرتاسر پهنه یکسان نیست و گاهاً لانه‌گزینی‌اقلیمی را به وجود می‌آورد. همچنین نتایج نشان داد که 4 عامل اصلی و اثرگذار که اقلیم ایران‌مرکزی را می‌سازند به ترتیب عبارتند از: بارش، دما، رطوبت و توفان گردوخاک. این عوامل، 2/86% از رفتاراقلیمی این پهنه را تبیین می‌کنند. بارش با 35%، مهمترین عنصراقلیمی‌اثرگذار در این پهنه است که غالباً در مناطق سردکوهستانی و ارتفاعات حاکمیت دارد. دما با 3/27% در بیابان‌های مرکزی و کناره‌های کویرلوت در کاشان، خوروبیابانک، بم و لار نقش‌آفرین است. رطوبت با 3/15% در بخش‌هایی از مناطق گرم‌ومرطوب جنوبی در بافت، آباده و داران اصفهان موثر است. توفان‌های گردوخاک با 8/8%، کم‌ترین عامل اثرگذار در اقلیم ایران‌مرکزی است که به صورت پراکنده در خوروبیابانک، بافق، یزد و کاشان رخنمون بیشتری دارد. همچنین با انجام تحلیل‌خوشه‌ای، 4 ناحیه اقلیمی متمایز در ایران‌مرکزی تحت عنوان ناحیه‌بارشی؛ ناحیه‌سردکوهستانی؛ ناحیه‌گرم‌وخشک؛ ناحیه‌بسیارگرم‌وخشک‌بادی شناسایی گردید.
پژوهشگران	سعید ذوالفقارزاده (نفر سوم)، فرحناز خرم آبادی (نفر دوم)، سیدمحمد حسینی (نفر اول)