مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی تغییرات ماهانه جزایر حرارتی شبانه شهرستان اصفهان در دو دهه اخیر با استفاده از فرآورده های چندزمانه سنجنده مودیس
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده
کلیدواژه‌ها	سنجنده مودیس، جزیره حرارتی، تحلیل مؤلفه اصلی، آزمون من-کندال ، آزمون کلموگروف-اسمیرنوف، شهرستان اصفهان.
چکیده	سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر، هم‌زمان با توسعه فیزیکی شهرها و افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت، کاهش پوشش-گیاهی، مصرف زیاد سوخت‌های فسیلی، انتشار گازهای گلخانه‌ای و استفاده از مصالح نامناسب در ساخت‌و‌ساز شهری، پدیده جزایر حرارتی در کلان‌شهرهایی مانند شهرستان اصفهان اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است که با استفاده از روش-های نوین سنجش‌ازدوری و ماهواره‌ای می‌توان با دقت بالا در زمان اندک، این پدیده را مورد پایش قرار داد. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی تغییرات ماهانه جزایر حرارتی شهرستان اصفهان با استفاده از سنجنده مودیس (MODIS)، ماهواره ترا (Terra) و روش تحلیل مؤلفه‌اصلی (PCA) است. با این تکنیک می‌توان زمان‌هایی که دمای سطح زمین و جزیره حرارتی افزایش بیشتری در شهرستان اصفهان دارد، شناسایی کرد. مواد و روش‌ها: در این راستا، پژوهش حاضر در نظر دارد تغییرات ماهانه این پدیده را در شهرستان اصفهان طی بازه زمانی 20 ساله (از ژانویه 2000 تا دسامبر 2020 میلادی) مورد واکاوی قرار دهد. برای دستیابی به این منظور از داده‌های دمای سطح زمین (LST) که توسط سنجنده مودیس و ماهواره ترا استخراج شده است، بهره گرفته شد. همچنین با روش تحلیل مؤلفه‌اصلی فصول و ماه‌هایی که بیشترین تأثیرگذاری را در روند رخداد جزایر حرارتی دارند، مورد شناسایی قرار گرفت و جهت تحلیل روند این پدیده نیز، از آزمون من-کندال و آزمون کلموگروف-اسمیرنوف استفاده گردید. نتایج و بحث: یافته‌های پژوهش حاکی از این است که دامنه تغییرات شبانه دمای سطح زمین طی 20 سال اخیر در شهرستان اصفهان روندی افزایشی با نرخ 4 درصدی داشته است. هرچند که این روند در مراکز جمعیتی و شهری، کاملاً متفاوت از مناطق پیرامونی شهرستان اصفهان بوده است. از نظر پراکنش مکانی نیز، بیشترین میزان دمای شبانه سطح زمین در بخش جرقویه علیا بویژه روی تالاب گاو خونی و بخش مرکزی شهر اصفهان در نزدیکی به شهرک صنعتی سپیددشت، شهرک صنعتی ورزنه، شهرک صنعتی رامشه و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به صنعتی و مسکونی و همچنین در منطقه شمال‌غرب (شامل محمودآباد و شهر اصفهان) به دلیل افزایش گرمایش انسان‌ساخت ناشی از افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی، رشد واحدهای مسکونی، صنعتی و تجاری مشاهده شده است. کمترین دمای سطح زمین در قسمت شمالی شهرستان، قسمتهای از بخش کوهپایه، مرکزی، جلگه و بن رود واقع شده است. همچنین نتایج نشان داد که شدت جزیره گرمایی در زمستان بیش از تابستان است و شدیدترین زمان رخداد آن مربوط به ژانویه است و کمترین زمان وقوع آن در ماه دسامبر ثبت شده است. نتیجه‌گیری: به طور کلی؛ میانگین بلند مدت نمایه‌ی جزیره‌ی گرمایی شبانه نشان می‌دهد که فصل گرم سال موجب تضعیف جزیره گرمایی شبانه شده و دوره‌ی سردسال، موجب نیرومندتر شدن جزیره گرمایی شبانه می‌شود. بخش‌های از جنوب شهرستان اصفهان در طول شب به دلیل وسعت بالای اراضی بایر، کشاورزی و پوشش گیاهی، دمای سطحی کمتری دارند ولی در مناطق شرقی روی تالاب گاو خونی به علت ظرفیت حرارتی بالای آب، همجواری با مناطق شهری به ویژه شهر اصفهان و به دلیل نزدیکی شهرک‌های صنعتی و کارخانجات تولیدی، روند افزایشی دما و جزایر گرمایی مشهود است. به نظر می‌رسد شهرستان اصفهان نیز مانند اغلب شهرهای دنیا، یکپارچه تحت تأثیر تغییرات اقلیم جهانی قرار دارد اما بسته به موقعیت جغرافیایی و مکان‌گزینی متمرکزی که صنایع در هر بخش از این استان دارد، دمای سطح زمین و روند رخداد جزایر حرارتی متفاوت است. افزایش شهرنشینی، مهاجرت‌پذیری، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی، کاهش پوشش گیاهی، تشدید خشک‌سالی در سال‌های اخیر و تغییر کاربری‌ها نقش اساسی در افزایش رخداد این پدیده در شهرستان اصفهان دارد.
پژوهشگران	محمد محترم (نفر چهارم)، فرحناز خرم آبادی (نفر سوم)، سیدمحمد حسینی (نفر دوم)، مصطفی طحانی یزدلی (نفر اول)